ARZU İLƏ ÜMİD BACI-QARDAŞDIR
Bu dəfə təhlil edəcəyimiz film 2013-cü ildə Cənubi Koreyada çəkilib və Uzaq Şərq mədəniyyətinin, cəmiyyətin sosial strukturunun, ailə quruluşunun müsbət və mənfi tərəflərini əks etdirir. “Wish” (“Arzu”) adlı bu filmdə cəmiyyətin qəlibləşmiş düşüncə və hərəkət tərzinin uşaqların yetişdirilməsinə təsiri tənqid edilir. Film 8 yaşlı So-vonun məktəb yolunda bir cinayətkarın fiziki və cinsi zorakılığına məruz qalmasından və bundan sonra baş verənlərdən bəhs edir. Daha öncə təhlil etdiyimiz filmlərdən fərqli tərəfi isə odur ki, sadəcə travma, onun təsiri və nəticələri deyil, həm də sağalma prosesini mükəmməl şəkildə ifadə edir. Sağalma prosesi necə olmalıdır? Övlad(lar)ı travma yaşamış valideynlər üçün bunun çox gözəl örnəyi verilir. Filmi təsirli edən əsas məqamlardan biri real hadisəyə əsaslanmasıdır. Belə ki, Koreyada böyük səs-küyə səbəb olan bu cinayət hadisəsi 2008-ci ildə baş verib və 2010-cu ildə ölkədə təhlükəsizlik və düzgün ünsiyyət məsələləri ilə bağlı təhsil islahatlarının keçirilməsinə səbəb olub.
Filmdə hadisələr cinayətdən əvvəl və sonra olmaqla iki yerə ayrılır. So-von 8 yaşında olmasına rəğmən kifayət qədər ağıllı və yaxşı müşahidə qabiliyyəti olan qızdır. O, evin tək uşağıdır. Atası emalatxanada işləyən ustadır, anası isə evlərinə bitişik mağazalarını idarə edir. Ailə maddi çətinliklər yaşayır. Cinayətə qədər laqeydliyə meyilli ata obrazı, ərinin laqeydliyindən şikayətçi və qızının emosional ehtiyaclarının yükünü təkbaşına daşımaqda olan ana fiquru görürük. Bir də atasından emosional dəstək ala bilməyən və almağa can atsa da, bunu açıqca ifadə edə bilməyən, valideynləri arasındakı dialoqların əziyyətini çəkən qız övladı var. Cinayət hadisəsindən sonra isə vəziyyət kəskin dəyişir.
Cinayətə qədərki prosesdə ən bariz görünən məsələ ailənin hər üç üzvündə bir-birlərinə qarşı aqressiyanın olması, daha pis tərəfi isə bunun gizli aqressiya formasında təzahür etməsidir. Aqressiya bəzən yerini psixoloji və mənəvi şiddətə də ötürür. Ata fiziki işlə məşğuldur və onun yorğunluğu rejissor tərəfindən ailə daxilində qayğı əksikliyinin təməli olaraq ötürülür. Travmanın sağalması prosesinin ustalıqla təqdim olunması ilə yanaşı, atanın götürməli olduğu məsuliyyətə işarə edərək bütün yükü onun üzərinə yükləməklə, sanki bir qədər ananın eyni zamanda həyat yoldaşı olması məsələsi gözdən qaçır. Bəlkə də bu məsələyə diqqəti çəkmək üçün belə yanaşma ortaya qoyulub. Nəticə etibarilə, övladları olduqdan sonra ailə daxilində kişi sadəcə ata (o da yarımçıq formada), qadın sadəcə ana (o da əlavələri və çatışmazlıqları ilə birlikdə) rolunu oynayır. Bu da sağlam ailədə önəmli olan ər-arvad münasibətinin itməsinə səbəb olub. Hətta reabilitasiya prosesində danışdırıldığı əsnada So-vonun işlətdiyi “O, (cinayətkar) məndən çətirimi istədi. Əslində, əvvəlcə oradan uzaqlaşmaq istədim, amma o islanmışdı. Səhv etmişəm, çətirimi paylaşmağıma görə heç kim mənə afərin demədi”. Əslində, bu ifadə dərinliyinə qədər təhlil edildikdə bütün filmin icmalıdır. Niyə belə olduğunu isə cinayətdən sonrakı prosesə diqqətlə baxdıqda anlamaq olur.
So-von zorakılığa məruz qaldıqdan – travma aldıqdan sonra bir müddət depressiya dövrünü keçirir. Susur. Anası ilə emosional bağı zəifləyir, atasını isə düşmən olaraq qəbul edir və onu görmək istəmir. Bu onun atasına nifrət etməsi demək deyil. Onun şüuraltında ata-anası günahkar və cinayətkar olaraq kodlanır. Övlad olaraq atası ilə yaxınlıq qura bilməməsi ilə yanaşı, anasının atasına aqressiyasını qızının yanında təhqiredici formada ifadə etməsi So-vonun anasına qarşı gizli kin, atasına qarşı isə artan qəzəbə səbəb olur.
Filmi So-vonun gözüylə izləsək, əslində cinayətin səbəbkarının atası, günahkarın isə anası olduğunu görərik. Bəzi epizodları təhlil etdikdə bunu hiss etmək olur. Məsələn, So-vonun atası beysbol oyununu xoşlayır və matçları maraqla izləyir. Əslində, bu maraq əyləncədən daha çox dincəlmək və rahatlamaq arzusunun təzahürüdür. Anası onun bu marağının gerçək səbəbini anlamır və sərt şəkildə tənqid edir. Qız atasının əziyyət çəkdiyini və beysbol izləyərək bu əziyyətin yorğunluğundan qurtulmağa çalışdığını anlayır, anasının bunu anlamaması və atasına qarşı anlayışla, hörmətlə yanaşmaması isə onda anasına qarşı kinin təməlinin atılmasına səbəb olur. Eyni zamanda anasının atasına qarşı riyaziyyat məsələsində göstərdiyi münasibət də onu incidir. Məsələni həll edə bilməyən So-von yardım istəyir, anası isə atanın bu məsələni həll edəcək qədər biliyi olmadığını söyləyir. Halbuki məsələ çox sadədir və söhbətlərinin davamında anlaşılır ki, qız əslində məsələnin riyazi yox, gerçək həyatdakı məntiqi tərəfini başa düşməyə çalışır.
Epizodlardan birində qızın anası rəfiqəsinə əri ilə problemlərinin 3 ildir davam etdiyini bildirir. Filmdə bu dövrə dair bir epizod olmadığından problemin haradan qaynaqlandığı bilinməsə də, qızın psixologiyasından və hərəkətlərindən təməlin maddiyatla bağlı olduğunu güman etmək olar. Əslində bu qayğının yükünü daha çox atasının çəkdiyini hiss etməsi So-vonda atasına bir dəstək vermək istəyi yaradır, psixoloji olaraq atasına qarşı nəvazişli yoldaş rolunu öz üzərinə götürməsi ilə müşayiət olunur. Onun müalicə və bərpa mərhələsində ailəsinin yaşadığı maddi çətinliyin fərqində olduğunu və valideynlərinin pul xərcləməsindən narahat olduğunu görürük. Cinayətkarın az cəza ala biləcəyi məlum olanda atasının qızını qorumaq üçün onu öldürməyi planlaşdırması, So-vonun bunu eşitməsi, məhkəmədə atanın cinayətkara hücum etməsi isə dönüş nöqtəsidir. Cinayətkara hücum etdiyi zaaman qızın atasına sarılması atasını bağışladığına işarə edir. Eyni zamanda atanın qızının sevdiyi cizgi film qəhrəmanının paltarını geyinərək onunla vaxt keçirməsi də qızın travmasının sağalmasının açar elementidir. Son səhnələrdən isə aydın olur ki, atası gizli şəkildə paltarı geyinib qızını əyləndirməyə çalışsa da, qız onun atası olduğunu təxmin edirmiş, onu sevindirən oyuncaq olsa da, xoşbəxt edərək sağaldan atasıdır.
Filmdən onu da anlamaq olur ki, övlad dünyaya gəldikdən sonra ailənin xoşbəxtliyi üçün yaxşı ata-ana olmaq kifayət deyil, normal ər-arvad münasibəti olmadıqda həm valideynlərin özlərinin, həm də övladların gələcək həyatında problemlər qaçılmazdır. Övladının xoşbəxt olmasını istəyən, daha dəqiq desək, xoşbəxt övlad yetişdirmək istəyən valideynlər nəzərə almalıdırlar ki, ailə daxilindəki vəziyyət uşağın təhsil həyatına da təsirsiz ötüşməyəcək. Övladları məsələnin riyazi tərəfini həll etsələr belə, həyati tərəfi həmişəlik anlaşılmaz və həll edilməmiş problem olaraq qalacaq. So-von kimi onlar da dostlarından birinin 3, o birinin 9 qələmi olduqda qələmlərin sayının bərabər olması üçün nə etmək gərəkdiyini anlasa da, nə üçün o qələmlərin bərabərləşə bilmədiyini aydınlaşdıra bilməyəcək. Zaman keçdikcə isə bu qayğı narsizm, overthinking (həddindən artıq düşünmək), ikili münasibətlərdə isə ünsiyyətsizlik, küsəyən və qaçan bağlanma tiplərinə aid olmaq problemlərinə doğru yön alacaq.
Filmin sonunda rejissorun vermək istədiyi işarə də maraqlıdır. Cinayət baş verərkən ana 5 aylıq hamilə idi. Reabilitasiyanın sonuna yaxın o, oğlan uşağı dünyaya gətirir. Ana oğlunun adını So-mang - “Ümid” qoyur. So-von isə Koreya dilində “arzu” deməkdir.
Qasım Qurbanov
